Historia

Historia, rozwój wodociągów i kanalizacji na terenie gminy Środa Śląska.

Początki wodociągów na terenie obecnej Środy Śląskiej sięgają drugiej połowy XIII w., gdzie w miejscu obecnego rynku została odkryta dębowa rura wodociągowa, znaleziono też komplet rur wodociągowych w obrębie ul. Białoskórniczej i ul Kościuszki. W ulicy Białoskórniczej zostały poświadczone archeologicznie drewniane studnie z XIVw.



O historii wodociągów świadczy dokument z 17 XII 1471r., z którego wynika, że „Gespring” czyli centralny zbiornik na wodę znajdował się na zachód od ul. Rakoszyckiej. Wodę do miasta rozprowadzano rurami do mniejszych zbiorników lub studni. Z tych właśnie punktów mieszkańcy czerpali wodę dla swoich potrzeb.



W dokumentacji widnieją zapisy, mówiące o tym, że w 1541r. ówczesna rada miasta zleciła budowę dwóch zbiorników na wodę tzw. „Rohrkasten”, zaś zapisy z 1558 roku informują o tym, że w roku tym występował niski poziom wód. Skutkowało to wydaniem przez radę miasta zakazu poboru wody ze zbiorników aż do Świąt Bożego Narodzenia do prania i kąpieli i nakazem korzystania w tym celu z okolicznych stawów.


W przepisach porządkowo-policyjnych dla miasta z 1669 r. zawarto konieczność wybudowania kolejnych zbiorników na wodę na dolnym i górnym rynku. Wspomniane przepisy informują również o nakazie napełniania zbiorników w całości wodą na wypadek pożaru.

W 1685 roku ze zbiornika, który zlokalizowany były przed wieżą dzwonniczą p.w. św. Andrzeja położono rury do plebani kościoła parafialnego, a z kolejnego na rynku głównym do klasztoru franciszkanów.
Plany miasta z 1755 r. pokazują naniesione studnie typu żuraw na rynku głównym i dolnym w Środzie Śląskiej, zaś na planie z 1811 r. po raz pierwszy zaznaczono bieg wodociągu a w 1860 r. zaznaczono 28 studni w obrębie murów miejskich, w tym 8 na Rynku.

Na początku XX w. zaczęto wymianę rur wodociągowych na metalowe. Woda dla miasta pochodziła z kilku źródeł i zgromadzona była w ośmiu zbiornikach z których rurami doprowadzona była do ośmiu pomp miejskich. Poza pompami wodę dostarczało jeszcze 10 studni źródlanych Woda nie ze wszystkich studni nadawała się do celów spożywczych. Do wojny zbudowano ok. 9 km sieci wodociągowej.
W miejscu gdzie stał centralny zbiornik na wodę „Gespring” znajdowała się siedziba, aż do końca XX wieku, wodociągów miejskich przy ul Rakoszyckiej.

Powyższe informację pokazują, że na przestrzeni wieków miasto Środa Śląska prężnie rozwijało się pod węglem zaopatrzenia w wodę mieszkańców. Zwiększał się zasięg terytorialny sieci wodociągowej. Postęp w rozwoju materiałów i technologii w XX wieku wskazuje jednoznacznie na przyspieszenie budowy większej ilości sieci wodociągowej.

Zaopatrzenie w wodę z roku na roku było coraz większe, skutkowało to tym, że w 1975 r. nastąpiło wykonanie i uruchomienie nowego głębinowego ujęcia wody dla miasta w Lipnicy.
Od tej pory zasięg terytorialny sieci wodociągowej sukcesywnie rozwijał się coraz szybciej. Rozwój strefy przemysłowej na tych terenach na początku XXI w. znacząco przyczynił się do tej sytuacji.
Od lat 50 ubiegłego wieku wodociągami zarządzało Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej czyli MPGKiM, a po jego likwidacji funkcję tą przejął utworzony przez Gminę Środa Śląska Zakład Budżetowy Wodociągi Średzkie.

Naturalnym następstwem rozwoju aglomeracji w Środzie Śląskiej była konieczność budowy oczyszczalni ścieków, co wiązało się z budową kanalizacji sanitarnej. Rozpoczęcie budowa sieci kanalizacji nastąpiło w 1991 r. W 1994 r. otwarto oczyszczalnie ścieków. W tym celu powołana została Spółka Wodno-Ściekowe Ochrony Zlewni „Średzka Woda”. Spółka swoje początki datuje od 1986r. Jej obowiązkiem było wybudowanie i zarządzanie oczyszczalnią. Natomiast budową i eksploatacją sieci kanalizacyjnej zajmowała się Gmina Środa Śląska.

Terytorialny rozwój sieci kanalizacyjnej wymógł wybudowanie w 2002r. kolejnej oczyszczalni w Rakoszycach. Spowodowało to, że obie omawiane oczyszczalnie są w stanie przyjąć ścieki od mieszkańców całej gminy Środa Śląska. W latach 90 ubiegłego wieku powstały kolejne obiekty służące poprawie jakości i zwiększenia zaopatrzenia w wodę. Powstał Zakład Uzdatniania Wody w Szczepanowie i stacje uzdatniania wody w Cesarzowicach i w Rzeczycy. Powstała również wieża ciśnień, której zadaniem jest magazynowania wody dla strefy przemysłowej oraz wyrównania ciśnienia w sieci wodociągowej.



W 2002 r. powstał Zakład Budżetowy Średzka Woda, który przejął składniki majątkowe i zadania Spółki Wodno-Ściekowej Ochrony Zlewni „Średzka Woda”, a w 2003 r. również składniki i zadania zlikwidowanego Zakładu Budżetowego Wodociągi Średzkie.

2 grudnia 2005 r., z przekształcenia Zakładu Budżetowego Średzka Woda, powstała Spółka Średzka Woda Sp. z o.o., w której Gmina Środa Śląska posiada 100% udziału. Funkcję Prezesa Zarządu objął Maciej Szkocny, dotychczasowy dyrektor ZB Średzka Woda. Spółka jest jednostką odpowiedzialną za zbiorowe zaopatrzenie w wodę oraz odbiór ścieków na terenie gminy Środy Śląskiej.

Średzka Woda Sp. z o.o. jest spółką komunalną. Przedsiębiorstwo działa na rynku usług wodociągowo-kanalizacyjnych na terenie gminy Środa Śląska. Funkcję Prezesa Zarządu od 2007 roku do 2022 roku - pełnił Antoni Biszczak, a od roku 2023 firmą zarządza Romuald Siek.

Wysokość kapitału zakładowego w 2022 r. wyniosła 35 640 000 złotych. Firma zatrudnia obecnie ok. 60 osób. Dynamiczny rozwój Spółki oraz wykwalifikowana kadra poprawia w znacznym stopniu jakość usług związanych z dostarczaniem wody i odbiorem ścieków. Sukcesywna rozbudowa infrastruktury, przy wykorzystaniu funduszy zewnętrznych, w szczególności dotacji i preferencyjnych pożyczek, spowodowała, że stopień skanalizowania terenu gminy wynosi 98 % .

Obecnie 27 miejscowości z 29 jest w 100 % skanalizowane. Spółki eksploatuje około 190 km sieci wodociągowej oraz podobną ilość sieci kanalizacyjnej i w dalszym ciągu jest sukcesywnie rozbudowywana z uwagi na takie zapotrzebowanie.

Od 2019 r. Spółka wdraża innowację technologiczne w postaci wysyłania faktur drogą e-mailową oraz sukcesywnie przechodzi na odczyt drogą radiową urządzeń pomiarowych wody, co w znacznym stopniu ułatwia współprace z odbiorcami.

Pompownie ścieków na terenie gminy są ujęte w system monitoringu, dzięki czemu Spółka posiada całodobowy nadzór nad ich pracą i pozwala na szybszą reakcję w trakcie awarii. Spółka sukcesywnie wdraża nową technologię oraz nowe materiały, sprzęt celem ulepszenia swoje działalności pod kątem jakości usług, usprawnienia współpracy z klientami oraz przyczynia się do poprawy jakości środowiska.

Opracował: Przemysław Król